بیزانس، شهر بندری مهمی بود که به دلیل قرارگیری در مسیر غرب به شرق، اهمیت تجاری خاصی داشت و از تمدن چشمگیری برخوردار بود.
این شهر به تمدن روم و یونان در غرب، بابل، ایلام، اورارتو، هیتی و ایران از شرق دسترسی داشت. به همین دلیل بسیاری از پژوهشگران معتقدند که هنر و معماری بیزانس بی تأثیر از هنر و معماری مشرق زمین نیست.
هنر معماری در بیزانس تا قرن ۶ میلادی تحت تاثیر مسیحیت آغازین بود ولی با آغاز حکومت «ژوستی نیانوس» در قرن ۶ میلادی عظمتی شاهانه یافت. او در هنر پروری همتای کنستانتین بود و آثاری را که وی مورد حمایت و تشویق قرار داد، همه شکوه و عظمتی شاهانه داشتند تا جایی که دوران فرمانروایی او رابه حق نخستین عصر طلایی هنر امپراتوری روم شرقی نام گذاری کرده‌اند. باید به این نکته اشاره نمودکه بهترین گنجینه یادگاری «نخستین عصر طلایی» اکنون در خاک ایتالیا که در شهر راونا کشف شده.
این مطلب را نیز از دست ندهید:دکوراسیون داخلی منزل شما و سبک هایی که می توانید انتخاب کنید
نقشه های مرکزی:
در این بناها که یکی از پلان های بارز و مشخص بیزانس است، به جای توجه به محور طولی، توجه و تأکید بر نقطه مرکزی است.
به طور معمول مانعی بر سر راه گذر مستقیم به مرکز بنا وجود ندارد.
محراب که قطب بنا محسوب می شود. با زیبایی و شکوه رو به فضای مرکزی قرار دارد. به صورتی که مؤمنان گرداگرد یکدیگر در مقابل مقدس ترین مکان کلیسا یعنی محراب بایستند.
از نمونه های بارز این نوع کلیسا می توان به کلیساهای: سان ویتاله در راونا، سن گریگوری در زوارتنتس و سانتاسرجیوس و باکوس در استانبول اشاره کرد.
معماری دوره بیزانس پسین:
در معماری این دوره تنوعاتی در صحن گنبد دار مرکزی پدیدار گردید. ساختمان ها به شکل مکعب گنبد دار است. و مکعب بر روی نوعی استوانه یا بدنه مدور نهاده شده و بالا رفته است. کلیساها کوچکتر، عمودی و چهار دهانه شده اند و سطوح دیواری بیرونی شان با نقش برجسته تزیین شده است.
کلیسای «تئوتوکس» که در حدود سال 1040 میلادی در شهر «هوسیوس لوکاس» به شکل یک صلیب گنبد دار با چهار بازوی هم اندازه، چهار بازو تاق دار (صلیب یونانی)، بنا شد، نمونه ای از بناهای معماری بیزانس پسین می باشد.
به کلیسای فوق کلیسای «کائولیکون» متصل است که سقفی گنبدی بر بالای هشت ضلعی آن وجود دارد و این فضا در میان فضاهای چهار گوش احاطه شده است.
فضای بلند و باریک درون این کلیسا ما را بر آن می دارد که نگاهمان را به نقاط بالا متمرکز کنیم و به پیرامون بچرخیم.
تاریکی فضای درونی، القای زیبایی فوق العاده ناشی از تداخل پیچیده عناصر بلند و تاریک است.
یکی دیگر از کلیساهای برجسته دوره بیزانس پسین کلیسای «سان مارکو» در شهر ونیز ایتالیا است. نقشه کلیسا در امتداد صلیبی با بازوهای برابر، شکل گرفته است. پوسته داخلی گنبد ها با شکلی برآمده، از چوب و کلاه خود مانند، پوشیده شده اند و سطح بیرونی گنبد ها با ورقه های مس، طلاکاری شده است.
یکی از ویژگی های بارز ساختمان روش تأمین روشنایی و سلسله موزاییک های روایتی آن است که تمامأ بیزانسی است.
این مطلب را نیز از دست ندهید:ویلای پیش ساخته، هر جای ایران می خواهید ویلا داشته باشید
نفشه های عمده معماری بیزانس
به طور کلی دو نوع نقشه عمده در دوره بیزانس پسین رایج گردید. که یکی نقشه «صلیب باز» و دیگری نقشه «صلیب بسته» بود.
لازم به ذکر است. کلیساهای «سان آندریو»، «هویپ یم»، «سان افسون» و «هایگا صوفیا» در مالونیکا از نمونه کلیساهای دوره بیزانس پسین می باشند.
روش مسقف کردن بناها در معماری بیزانس بدین صورت بود که ایجاد گنبد بر روی قوس هایی بود که از هر پایه تا بالا، یعنی زیر پاکار گنبد، تداوم یافته بود.
استانبول که زمانی قسطنتنیه نامیده می شد، پر از کلیساهایی ست که قدمتشان به امپراطوری بیزانس باز می گردد. اگرچه همه کلیساها به نوعی زیبا هستند. ولی دو کلیسای استانبول از بقیه سر ترند: قطعا به خاطر موزیایک های نفیس و خیره کننده .. کلیسای آیا صوفیه یکی از معروف ترین آنهاست. و موزاییک های حیرتن انگیزی دارد. البته کلیسای سحرآمیز چورا دارای قطعات خیره کننده می باشد که متعلق به دوران بیزانس می باشد.
