تار و پود فرش شرقی با عشق و رمز و راز،زیبایی عجین شده است.در این میان یکی از زیباترین و خیالبافانه‌ترین دستبافت‌ها، فرش دستباف عشایر است. بنیان اجتماعی و اقتصادی خاص قبایل عشایر وجه تمایز اصلی فرش دستباف عشایر با دیگر فرش‌های ایران است.اقتصاد عشایر در گذشته به دامداری، به خصوص بز و گوسفند وابسته بود. سبک زندگی عشایر از نوع کوچ‌نشینی و چادرنشینی است. و ایل در زمان معینی از سال در جستجوی چراگاه مناسب برای گله خود کوچ می‌کردند و زندگی‌شان از این نظر کاملاً با زندگی روستاییان کشاورز تفاوت داشت. مشهورترین بافندگان ایرانی برخاسته از قبایل شمال شرقی ترکمن و بلوچ، افشار و بختیاری و ایل‌های شمال غربی ایران قوم شاهسون هستند. اما از نظر نقشه فرش نمی‌توان یک ویژگی خاص را برای تشخیص طرح‌های فرش عشایر مشخص نمود. بسیاری از فرش‌های عشایر با طرح‌های هندسی یا نقش و نگارهای هندسی گل و بته و جانوران بافته می‌شود.سلیقه‌ای که در میان بافندگان روستایی دیده می‌شود.
بافت فرش دستباف توسط زنان عشایر
فرش، گلیم و کیف‌های در اندازه‌های گوناگون برای زندگی روزمره عشایر بسیار مهم هستند. دامداری نیز منبع خوبی را برای تهیه پشم و نخ در اختیار عشایر قرار داده است. فرش روی دارهای افقی و با طرح‌هایی الهام گرفته از طبیعت اطراف بافته می‌شود که از نسلی به نسل بعدی به ارث می‌رسد. قالیبافان عشایر فرش را از روی یک نقشه خاص نمی‌بافند، بلکه نقش و نگارها و طرح‌ها را از روی حافظه پیشین می‌برند. حتی عشایری که بخش عمده سال را در یکجا اقامت دارند، نیز فرش‌ها را با تکنیک یکسانی می‌بافند. فرش‌های مازاد خانواده در بازارهای نزدیک، به نام ایل بافنده آن فروخته می‌شود. قشقایی بزرگترین ایل عشایر است که در اطراف شهر شیراز زندگی می‌کند. بختیاری‌ها در غرب اصفهان و در شمال آن، لرها جای دارند.
این مطلب را نیر از دست ندهید:فرش ماشینی دستبافت یک تناقض زیبا و دوست داشتنی
نقوش فرش دستباف عشایر
گنجینه نقشه‌های فرش‌های دستباف عشایر دارای طرح‌هایی باستانی است که بعضی نگاره‌های آن از فرهنگ قدیمی بافندگان عشایر نشأت گرفته است. البته طرح‌های فرش عشایر نیز، نظیر نقشه‌های فرش‌های روستایی در ابتدا اقتباسی انتزاعی از نقشه‌های فرش شهری با طرح‌های گل و بته، جانوری یا لچک ترنج هندسی بود. نقشه فرش عشایر نمایانگر جنبه هنری خلاقانه‌ای از مناسبات اقتصادی معمول بین مردمان عشایر و همسایگان شهری و روستایی یکجانشین‌شان است. بارزترین تفاوت بین فرش عشایر و فرش روستایی و شهری مربوط به جنبه تکنیکی بافت فرش می شود . چون چادرنشینان فرش را روی دارهای افقی زمینی می‌بافند و مانند یکجانشینان از دارهای عمودی استفاده نمی‌کنند. به علاوه عشایر از پشم چیده شده از گله گوسفندان خود استفاده می‌کنند، بنابراین فرش عشایر، حتی تار و پود آن تماما پشمی است.
ویژگی‌های فرش دستباف عشایر
فرشبافی عشایر با فرشبافی روستایی و شهری تفاوت دارد. یکجانشینان از فراورده کشاروزی، یعنی پنبه ریسیده شده برای تار و پود فرش استفاده می‌نمایند، چون پنبه تنش پایدارتری را به دست می‌دهد و به این ترتیب بافتی صاف‌تر و کاملاً چهارگوشه ای به دست می‌آید. به علاوه عشایر فرش را دراندازه‌های مختلف می‌بافند. دستبافت عشایر فقط مخصوص پوشش کف نیست و عشایر علاوه بر این که نظر روستاییان و شهرنشینان، فرش‌هایی را در اندازه‌های متنوع می‌بافند، کیف‌‌ها و خورجین‌های کوچک و بزرگی را نیز می‌بافند که روی دیوار چادر آویخته می‌شود یا بر پشت حیوانات گذاشته می‌شود و تقریباً کاربردی مانند کمد، کابینت و جعبه دارد.
این مطلب را نیز از دست ندهید: فرش ابریشم گران قیمت، شیک ،لاکچری و با دوام
فرش عشایر قشقایی
ایل قشقایی در استان فارس در جنوب غربی ایران سکونت دارند، و در فارس، خوزستان و جنوب اصفهان و عمدتاً در اطراف شیراز زندگی می‌کنند. سیاه چادرهای عشایر غالباً از موی بز بافته می‌شود. بافت فرش، گلیم، روبان و تزیینات دیگر راهی برای کسب درآمد عشایر است. زمینه فرش دستباف عشایر معمولاً به رنگ قهوه‌ای سرخ، یعنی به رنگ خاک و زمین بافته می‌شود. قالیبافان عشایر نقشه را از حفظ می‌بافند. گبه نوعی فرش زبر و ساده عشایر این ناحیه به شمار می رود. فرش نفیس قشقایی فرشی عالی و زیبا است که راوی شرایط خاص زندگی عشایر است. فرش عشایر قشقایی تماماً از پشم گوسفند و بز و گاهی با اندکی موی اسب بافته می‌شود.
اکثر عشایر قشقایی امروزه در شهرها و روستاها سکونت دارند، و به همین دلیل فرش‌های قشقایی نیز مطابق نیاز بازار تغییر کرده است. بعضی فرش‌های قشقایی با طرح هیبت‌لو بافته می‌شود، هیبت‌لو نام یکی از طایفه‌های کوچکتر قشقایی است؛ این طرح از یک ترنج مرکزی مدور و طرح‌های کوچکتری شبیه به ترنج مرکزی تشکیل می‌شود که در چهار گوشه فرش تکرار می‌شود. گلیم قشقایی معمولاً به صورت یک تکه بافته می‌شود و گاهی پنبه برای جلوه دادن به بخشی از نقشه به کار برده می‌شود. گلیم طرح ساده‌ای دارد و تارهای آن معمولاً به نوارهای بلندی ختم می‌شود. دو طایفه عمله و دره شوری از مشهورترین بافندگان گلیم فرش قشقایی محسوب می‌شوند.
