کاشی دست ساز سنتی، بررسی هنر کاشی سازی در فرهنگ ایرانی

آب، خاک و آتش عناصر سازنده هنری به نام کاشی هستند. این هنر قدمتش به هفت هزار سال پیش می رسد. کاشی سازی هنری است که از اصالت و فرهنگ ایرانی حرف می‌زند. در کاشی سازی، هنر، تجربه و علم به کمک یکدیگر آمده اند. کاشی کاری در بناهای ما یک اثر ناب و بااصالت است که با همت هنرمندان ایرانی خوش ذوق می‌توان با آن معماری ایرانی را در دنیا گسترش داد.

این مطلب را نیز از دست ندهید: تزیین دیوار خالی منزل و آزاد کردن فکر زنان خانه دار

هنر کاشی سازی و کاشی کاری نقش پر رنگی در فرهنگ ایرانی دارد. نقش و نگارهای رنگین و جذاب از هر فاصله‌ای نگاه‌ها را به سوی خود جلب می‌نماید. گرچه امکان دارد از دور نقش‌هایی درهم و رنگین به چشم آیند. اما با نگاهی دقیق‌تر در خواهیم یافت که هر اثر و بنا به سبک و شیوه ای متفاوت کاشی کاری شده‌است.

کاشی سنتی یکی از انواع کاشی های دست ساز است که پروسه تولید آن‌ها شامل مراحل زیر می‌باشد:

• 1.فرموله کردن خاک با توجه به نوع کاربرد کاشی سنتی.
• 2.مخلوط کردن مواد اولیه به نسبت معین.
• 3.آماده سازی گل.
• 4.قالب زدن.
• 5.خشک کردن گل.
• 6.پخت اولیه.

مواد تشکیل دهنده کاشی دست ساز

کاشی دست ساز از لحاظ مواد تشکیل‌دهنده‌ به 3 دسته کلی تقسیم می شود:

1.کاشی گلی:  کاشی گلی برای تهیه کاشی هفت‌رنگ مورد استفاده است. برای تهیه کاشی گلی خاک را از رسوبات رودخانه جمع آوری می‌کنند و به محل خشت زدن می‌آورند و سپس با مقداری گل سرشور که چسبندگی بیشتری دارد مخلوط و ورز می‌دهند و آماده می‌نمایند.

2. کاشی جسمی: از این نوع کاشی برای ساخت کاشی «معرق» استفاده می‌شود. مواد تشکیل دهنده‌ی کاشی جسمی عبارت است از: آبگینه، سنگ سیلیس یا سنگ چخماق (برای استحکام بیشتر)، گل سرشور یا گل جوراب برای چسبندگی بیشتر، که می‌بایست مقدار درصد آنها متناسب باشد زیرا با کم و زیاد شدن،کاشی مطلوب به دست نخواهد آمد. کاشی جسمی برعکس کاشی گلی احتیاج به خام پز شدن ندارد و کاشی و لعاب یک‌بار بیشتر به کوره نمی‌روند.

3.کاشی های دست ساز با بدنه صنتعی : در این نوع کاشی ها برای استحکام هرچه بیشتر از بدنه صنعتی استفاده می شود که علاوه بر بالا بردن مقاومت کاشی در برابر ضربه و فشار ، با توجه به کم کردن ضخامت کاشی حمل و استفاده از آن را بسیار آسان می کند وباعث می شود  از انوع طرح های آن برای معماری های سنتی و همچنین ترکیبی با معماری کلاسیک و مدرن استفاده کرد. در این نوع از کاشی ها که استفاده از آنها روز به روز بیشتر شده است طرح، نقش و رنگ کاشی بصورت چاپی یا کاملا نقاشی با دست بر روی بدنه صنعتی نقاشی می شود و سپس با حرارت دادن کاشی در کوره ، استحکام و ماندگاری لعاب آن را به حد بسیار بالایی افزایش می دهند.

این مطلب را نیز از دست ندهید: پرفروش ترین طرح کاغذ دیواری کدام نوع است؟

طرح‌ و نقش کاشی‌  سازی سنتی

در ابتدا، کاشی کاری ایرانی محدود به نقوش گل و بوته و ترکیب این دو با هم بود. به تدریج، طراحی‌‌های روی کاشی‌‌ها متنوع‌‌تر و زیباتر شد. برای اولین بار، استادان کاشی کار اصفهانی، علاوه بر استفاده از گل و بوته در کاشی، از اشکال هندسی، حیوانات و پرندگان نیز استفاده کردند. همچنین، در ابتدای رونق‌ گیری کاشی‌ کاری سنتی ایرانی، تنها در مساجد و ابنیه‌‌های تاریخی از این کاشی‌‌ها استفاده می‌‌شد، اما رفته‌ رفته، علاوه بر این مکان‌ها، در خانه‌‌ها، کاخ‌‌ها  نیز از این کاشی‌‌ها استفاده شد.

کاشی سازی در طراحی داخلی

استفاده از کاشی در طراحی داخلی بسیار گسترده و متنوع تر از چیزی است که فکرش را می کنید. درست است که امروزه بخش عظیمی از کاشی ها در فضاهای مشخصی همچون سرویس بهداشتی و حمام به کار گرفته می شوند. اما موضوع بحث ما، کاشی های ایرانی هستند که می‌توانند فراتر از اینها عمل کنند و فضای خانه را کاملا تحت تاثیر خود قرار دهند. معمولا کاشی های رنگی ایرانی را در فضاهای مختلفی همچون دیوارهای داخلی و خارجی، نیمکت ها، شومینه ها، دیوارهای بین کابینتی، ستون‌های داخلی، پله‌های داخلی خانه، میزهای فضای باز، حوض، استخر و… به کار می گیرند .و همین موضوع نیز موجب برجسته‌تر شدن آن بخش از خانه می شود.